Wat was het een prachtige middag, zei ik. Voor mij een van de mooiste evenementen van dit jubileumjaar Wijk 700 stad! Weet u wat de reden was waarom de Kardinaal en Aartsbisschop van Utrecht er vanmiddag ook was en hoe? Heeft het soms te maken met het feit dat de toenmalige bisschop David van Bourgondië hier vele jaren zijn residentie had, vroeg zij. Ja zeker, dat was de reden waarom onze burgemeester Houtsma de huidige bisschop van Utrecht uitgenodigde. Hij wilde wel komen, zei hij, maar niet als gewone bezoeker maar in zijn functie als bisschop van Utrecht. Hij zei ook dat hij absoluut niet met David van Bourgondië vergeleken wilde worden, want naast bisschop was hij ook wereldlijk heerser, zelfs geregeld een wrede krijgsman. 

     Er was vanmiddag een processie door de oude binnenstad en een heuse rooms-katholieke dienst in de Grote Kerk, wellicht voor het eerst na de reformatie. Ik vond het een mooie traditionele viering met gebeden en gregoriaanse gezangen tijdens deze Vespers. Zeker voor een vroegere roomse jongen, die misdienaar was en koorzanger.

     Op mijn vraag wat haar dan wel naar Wijk heeft gebracht vertelde Lys -Colette – we hadden ons intussen voorgesteld – dat ze een nakomeling is van de moeder van David van Bourgondië, Coletta Chateleine of op zijn Vlaams Colette Castelyn. Ze was een van de dertig liefjes – of anders gezegd – een van de vele maîtresses van Filips de Goede. David was dus een bastaard en werd in 1427 geboren in Atrecht, het huidige Arras. 

     Al heel jong had ik interesse in de geschiedenis van het Bourgondische Rijk, wellicht komt dat ook omdat onze familie daar een verblijf heeft, zodat ik die liefde met de paplepel heb verorberd! Aan de universiteit van Leuven heb ik mijn master gehaald. Mijn scriptie ging over het onderzoek van de afkomst van onder meer David van Bourgondië. In de Archieven in Dijon, de hoofdstad van de Bourgogne, heb ik ook enkele memoires van de familie kunnen traceren, zowel van zijn moeder als enkele andere vrouwelijke familieleden. Ik mocht er kopieën van maken die mij nu erg dierbaar zijn. Wat ik wel bijzonder vond was het geregelde verdriet dat zij beschreven van de oorlogszuchtige David, maar ook van Filips de Goede. Ze waren geschreven in een Noord- Frans Vlaams, want de streek behoorde in die tijd nog tot de Nederlanden.

     Aha, nu begrijp ik je grote betrokkenheid met Wijk bij Duurstede 700 jaar stad, onderbrak ik haar. Over het algemeen lees je vrij positieve verhalen die in diverse studies en annalen over David worden beschreven, vertelde ik. Hij schijnt zelfs een geleerd man te zijn geweest. Zo heeft hij zich bijzonder uitgesloofd voor de Domkerk van Utrecht, de grote verbouwingen van het kasteel hier ter Stede en tevens voor de Grote Kerk in Wijk. Hij heeft hier tot het eind van zijn leven gewoond en overleed op 25 april 1496. Hij is zelfs in de Grote Kerk begraven

     De manier op welke wijze hij bisschop van Utrecht is geworden kunnen wij hem geen wierook toezwaaien, vervolgde Lys –Colette. Zowel Utrecht, maar ook Deventer, Zwolle tot in Groningen zagen hem liever gaan dan komen. Je moet weten dat het bisdom Utrecht in die tijd bijna uit bijna heel Nederland bestond. Onder dwang van zijn papa Filips de Goede werd hij uiteindelijk benoemd. Daar is wel een hele strijd aan vooraf gegaan, de stad Deventer werd zelfs vijf weken belegerd voor zij zich overgaf. Over het leed dat mensen werd aangedaan lees je echter weinig of niets. Die tijd staat nogal bekend om de vele oorlogen die constant werden gevoerd. Geen wonder dat de humanist Erasmus uit diezelfde tijd zich zijn hele leven daartegen heeft verzet, vulde ik haar aan. Een heel bekende quote van hem klinkt zo: Iedereen die weet wat oorlog is, heeft er een afschuw van. ‘Er is niets slechter en niets dat meer vermeden zou moeten worden. Oorlog is onmenselijk en onchristelijk.’ 

     Wat wel uitgebreid is beschreven, zo vervolgde zij haar verhaal, zijn de heftige schermutselingen, om het niet al te dramatisch te zeggen, die heel wat ellende teweeg heeft gebracht. In januari 1482 werden door de bisschoppelijke troepen in het vrouwenklooster in de Bildt onschuldige nonnen – en in andere plaatsen ook monniken – in hun kloosters gemolesteerd en beroofd. Er werd geplunderd en vernield, relikwieën werden ontheiligd, de kerk en het klooster ontwijd door soldaten die er hun behoefte in deden. Van schadevergoeding voor de ‘joffers’ – de adellijke nonnen van het klooster – wilde de bisschop, ondanks de smeekbeden van de nonnen om hen te beschermen, niets weten… 

     Er circuleren in onze mooie stad, zei ik, wellicht al heel wat eeuwen verschillende geruchten over die tijd. Zo zou David geregeld via een onderaardse gang vanaf zijn kasteel naar de binnenstad dames van lichte zeden hebben bezocht. Ik denk, zei Lys-Colette, dat het te maken heeft met het feit dat heel wat geestelijken uit die tijd het niet zo nauw namen met het celibaat. Er ging heel wat niet goed. Niet voor niks dat in die tijd de Moderne Devotie opkwam als een voorloper van de Reformatie, vooral bekend door Geert Groote en Thomas à Kempis. Geert Groote heeft intensief geprotesteerd tegen de verwording van de geestelijkheid dat hem niet in dank werd afgenomen. Hij kreeg zowaar een preekverbod opgelegd! Eventuele gebeurtenissen die niet zijn beschreven en waar ook geen bewijzen van zijn te achterhalen, daar moeten we voorzichtig mee omgaan. Overigens ontstaan deze geruchten of roddels veelal uit recalcitrantie naar aanleiding van onderdrukking of erger, ook antiklerikale gevoelens zijn er debet aan. 

     Intussen zijn er enkele uurtjes verlopen en is het in De Engel heel wat leger geworden. Het is tijd om te verkassen. Ik wenste Lys-Colette een goede reis terug naar Gent en bedankte haar heel hartelijk voor de spontane en boeiende ontmoeting…

Afbeelding: Meester van Delft, drieluik, Maria met kind en heiligen 

Linker luik: Sint Martinus, patroon van Utrecht.

Knielende man: de stichter David van Bourgondië.